Во текот на историјата гулабите поминале низ сè и сешто – од свети птици и домашни миленичиња, преку гулаби воени херои до денешни украси на плоштадите и за жал, гурмански специјалитети во најелитните светски ресторани.
Зборот “гулаб” доаѓа од латинскиот збор pipio што во превод значи “малечка птица”. Гулабите се копнени птици со витко тело и со кратки и силни нозе со по четири прста. Се сметаат како едни од најинтелигентните птици кои можат да се препознаат себеси во огледало, да разликуваат 26 букви од абецедата и да разликуваат луѓе на фотографии.
Гулабот е најверојатно најстарата припитомена птица на светот, уште 3.000 години пред нашата ера. На месопотамиските таблици и египетските хиероглифи се наоѓаат записи за припитомување на гулабите. Египќаните и Сумерите ги почитувале гулабите како свети птици и гласници на Боговите. Во фараонските гробници пронајдени се мумифицирани гулаби кои требале да им служат на умрените фараони како гласници додека патуваат кон небото. Во средниот век само племството смеело да одгледува расни гулаби. Селаните смееле да одгледуваат само обични полудиви гулаби.
Првите записи за гулабите се наоѓаат во Стариот завет од Светото писмо. Според Библијата, кога господ Бог го поплавил светот, му наредил на Ное да изгради брод во кој ќе се смести своето семејство и по две животни од секој вид. По неколку недели од потопот, Ное пратил гавран за да провери дали водата се повлекла. Гавранот не се вратил, па по извесно време Ное пратил бела гулабица која се вратила со маслиново гранче во клунот што било знак дека во близина има копно. Ова луѓето го толкувале дека Господ се помирил со луѓето, па затоа денес гулаб со маслиново гранче во клунот е симбол на мирот.
Не случајно гулабицата се вратила назад на бродот. За разлика од гавраните, гулабите имаат исклучително добро развиено сетило за навигација и ориентација во просторот. Уште во тие времиња луѓето ја увиделе ова нивна способност, па набргу потоа почнале да ги користат како писмоносци за пренесување пораки на големи растојанија. Гулабите писмоносци по зима, снег, жештина или дожд – без грешка знаат да ја однесат поштата таму каде што треба.
Првата комуникациска мрежа со помош на гулаби постоела уште 5.000 години пред наша ера во Сирија и Персија. Тогаш гулабите биле единствениот начин за комуникација. Во старото Римско царство, гулабите ги пренесувале резултатите од олимписките игри. Во Англија, уште пред појавата на телеграфот, во голема мера се користеле гулабите писмоносци за пренесување на важни податоци.
Сепак, слободно може да се каже дека нивната улога најмногу дошла до израз за време на војните, кога гулабите се користеле за пренесување на пораки. Постојат докази дека се користени во воени цели уште пред повеќе од 2.000 години, во времето на Гај Јулије Цезар кој ги користел во војната против Галите. Оттогаш, за овие птици испреплетени се безброј приказни кои говорат за трагите кои ги оставиле во историјата.
Денеска постојат преку 200 раси гулаби од кој најголемиот број се украсни гулаби кои се чуваат само поради нивната убавина. За оние пак кои летаат и прават разни егзибиции во воздух, денес постојат бројни интернационални натпревари. Најпрестижните натпреварувања се за гулабите писмоносци, па оние најдобрите знаат без проблем да летаат и на релација од Франција до Јапонија.
И во Македонија е развиено гулабарството. Се разбира, само како хоби во кое оние најпасионираните одгледувачи посебно се гордеат со македонската автохтона врста – Дунекот. Оваа раса гулаби се одликува со грациозност, убавина и способноста за егзибиции во воздухот, па не е ништо чудно што Дунекот главно победува и на меѓународните натпревари во гулабарство.
Автор: Проф. Маја Јорданова
